Drinkwatervoorziening bij overstromingen: uitdagingen en oplossingen in Nederland

Drinkwatervoorziening bij overstromingen: uitdagingen en oplossingen in Nederland. Nederland is een deltagebied, wat betekent dat grote delen van ons land onder zeeniveau liggen en worden doorkruist door grote rivieren zoals de Rijn en de Maas. Overstromingen vormen hierdoor een blijvend gevaar, zowel vanuit de zee als door hoogwater in rivieren of dijkdoorbraken. De kans op overstromingen neemt toe door klimaatverandering: meer neerslag stroomopwaarts zorgt voor hogere piekafvoeren in de rivieren. Denk bijvoorbeeld aan de zomer van 2021, toen de Geul in Limburg buiten haar oevers trad.

Daarnaast maakt de stijgende zeespiegel het lastiger om overtollig rivierwater af te voeren naar zee. Ook droogte en slecht onderhoud kunnen dijken, zoals veendijken, verzwakken en kwetsbaar maken. In West-Nederland daalt de bodem door natuurlijke processen en verdroging van veengebieden, met een snelheid van 4 tot 5 millimeter per jaar. Dit betekent dat dijken regelmatig verhoogd moeten worden om het land te beschermen tegen overstromingen.

Deze factoren maken het noodzakelijk om na te denken over de drinkwatervoorziening bij overstromingen, zodat de toegang tot schoon en veilig drinkwater gegarandeerd blijft.

Bij een overstroming raakt de drinkwatervoorziening verstoord door beschadigde leidingen, uitval van pompen en elektriciteit, en vervuiling van het waternet. Dit leidt tot drukverlies, verontreinigd drinkwater en problemen met distributie, waardoor toegang tot schoon water tijdelijk wordt beperkt. Je kunt dus maar beter voorbereid zijn voor het geval er een overstroming plaatsvindt.

Oplossingen voor drinkwatervoorziening bij overstromingen zijn:

• Waterdichte en verhoogde installaties: Bescherm pompen, leidingen en elektrische componenten tegen water.
• Nooddrinkwatervoorziening: Gebruik mobiele zuiveringsinstallaties, tankwagens en flessenwater voor directe toegang tot schoon water.
• Onze waterfilters: Compacte en draagbare waterfilters bieden een snelle oplossing om vervuild water veilig te drinken, zowel thuis als onderweg. Waterfilters voor noodsituaties.
• Netwerkcompartimentering: Risicogebieden isoleren om verdere verspreiding van problemen te voorkomen.
• Redundante systemen: Zorg voor back-up leidingen, pompen en noodstroomvoorzieningen.
• Preventief onderhoud: Versterk kwetsbare leidingen en controleer locaties met een hoog overstromingsrisico.

Met deze maatregelen en het gebruik van onze waterfilters ben je beter voorbereid en verzekerd van toegang tot schoon drinkwater, voor jou, je familie en anderen, zelfs tijdens overstromingen.

Watervoorraad na langdurige overstroming

Bij een langdurige overstroming raakt de reguliere watervoorziening ernstig verstoord, waardoor de toegang tot schoon drinkwater beperkt of zelfs onmogelijk wordt. Hoewel flessenwater en andere noodvoorraden vaak in de eerste dagen beschikbaar zijn, kunnen deze snel opraken, vooral bij grootschalige calamiteiten. Dit maakt het essentieel om voorbereid te zijn op een situatie waarin je zelfvoorzienend moet zijn op het gebied van drinkwater.

Uitdagingen bij langdurige watervoorziening

• Beperkte voorraad flessenwater: In overstroomde gebieden is het lastig om flessenwater te distribueren door ondergelopen wegen en beperkte bereikbaarheid.
• Vervuild kraanwater: Overstromingen kunnen het leidingnet vervuilen met rioolwater, chemische stoffen en bacteriën. Kraanwater is hierdoor niet meer veilig om te drinken.
• Langdurige herstelperiode: Het kan dagen tot weken duren voordat waterleidingen en zuiveringsinstallaties volledig zijn hersteld en het water weer betrouwbaar is.

Oplossingen voor langdurige drinkwaterzekerheid

1. Draagbare waterfilters
   • Compacte waterfilters zijn ideaal in noodsituaties. Ze maken vervuild water uit rivieren, plassen of regenwater veilig om te drinken door bacteriën, parasieten en andere schadelijke stoffen te verwijderen.
   • Voorbeelden zijn onze draagbare waterfilters, die eenvoudig mee te nemen en te gebruiken zijn.
2. Waterzuiveringstabletten
   • Zuiveringstabletten zijn lichtgewicht en nemen weinig ruimte in. Ze doden bacteriën en virussen, zodat je tijdelijk water uit natuurlijke bronnen kunt gebruiken.
   • Handig als aanvulling op een noodpakket.
3. Regenwateropvangsystemen
   • Een regenwateropvangsysteem kan schoon water leveren, mits het wordt gefilterd en eventueel gekookt of gezuiverd. Dit is een duurzame oplossing voor langdurige noodsituaties.
4. Mobiele waterzuiveringsinstallaties
   • Voor grotere groepen of gemeenschappen kunnen mobiele zuiveringsinstallaties ingezet worden om lokaal vervuild water te zuiveren en beschikbaar te stellen.

Praktische voorbereiding

• Zorg ervoor dat je een noodpakket hebt met voldoende flessenwater voor ten minste 3 dagen (3 liter per persoon per dag).
• Overweeg om een draagbare waterfilter of zuiveringstabletten in huis te halen voor langdurige situaties.
• Leer hoe je regenwater kunt opvangen en veilig kunt zuiveren bij uitval van andere waterbronnen.

Gezondheidsrisico’s door verontreinigd water

Bij een overstroming kan het drinkwaternetwerk vervuild raken met bacteriën, virussen, chemicaliën en rioolwater. Dit brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee, vooral wanneer mensen vervuild water drinken of ermee in contact komen. Zonder toegang tot schoon drinkwater kunnen ziektes zich snel verspreiden, wat de situatie verergert.

Risico’s van verontreinigd water

1. Infectieziekten
   • Bacteriën zoals E. coli en Salmonella kunnen maag- en darmklachten veroorzaken, zoals diarree, braken en uitdroging.
   • Virussen zoals hepatitis A en norovirus verspreiden zich gemakkelijk via besmet water en leiden tot ernstige maag-darmproblemen.
2. Chemische vervuiling
   • Overstromingen kunnen giftige stoffen zoals pesticiden, olie, zware metalen en industriële chemicaliën in het water terecht laten komen. Deze stoffen kunnen bij consumptie leiden tot vergiftiging, orgaanschade of andere chronische gezondheidsproblemen.
3. Parasieten
   • Parasieten zoals Giardia en Cryptosporidium veroorzaken langdurige infecties met diarree en buikpijn, vooral bij mensen met een verzwakt immuunsysteem.
4. Huidinfecties
   • Bij direct contact met verontreinigd water kunnen huidinfecties of wondinfecties ontstaan, vooral als er sprake is van open wondjes.
5. Uitbraak van ziektes
   • Grootschalige overstromingen vergroten het risico op uitbraken van ziektes zoals dysenterie, cholera en tyfus, vooral wanneer er onvoldoende schoon water beschikbaar is.

Oplossingen om gezondheidsrisico’s te minimaliseren

1. Gebruik van waterfilters
   • Draagbare waterfilters verwijderen bacteriën, parasieten en schadelijke stoffen, waardoor zelfs licht vervuild water veilig wordt om te drinken. Bekijk onze waterfilters voor thuis en onderweg.
2. Water koken
   • Koken doodt de meeste bacteriën, virussen en parasieten in water. Breng het water minimaal 1 minuut aan de kook voordat je het drinkt.
3. Waterzuiveringstabletten
   • Zuiveringstabletten zijn een handige, draagbare oplossing om besmet water snel drinkbaar te maken door bacteriën en virussen te doden.
4. Houd hygiëne hoog
   • Was je handen met schoon water en zeep, vooral na contact met verontreinigd water of na toiletgebruik. Gebruik desinfectiegel als schoon water niet beschikbaar is.
5. Vermijd direct contact
   • Vermijd zoveel mogelijk contact met overstroomd water, vooral bij open wonden. Draag waterdichte kleding en laarzen voor extra bescherming.

Drinkwatervoorziening bij overstromingen: uitdagingen en oplossingen in Nederland

Een continue drinkwatervoorziening is essentieel en vastgelegd in de Drinkwaterwet. Bij extreme omstandigheden, zoals overstromingen, wordt onderzocht of het leidingnet in staat is drinkwater te blijven leveren, zelfs als winning en zuivering blijven functioneren. Het drinkwaterleidingnet bestaat uit ruwwaterleidingen, transportleidingen en distributieleidingen, waarvan vooral elektrische componenten kwetsbaar zijn voor overstromingen. Uitval van pompen door kortsluiting, sensoren of telemetrie kan leiden tot drukverlies of stilstand. Daarnaast zijn kritieke leidingen en opdrijving van reinwaterkelders risico’s die grote schade kunnen veroorzaken. Dit onderzoek richt zich op de kwetsbaarheid van het drinkwaternet tijdens en na overstromingen en biedt inzicht in mogelijke knelpunten.

Bij de meeste overstromingen zijn problemen met de drinkwaterlevering beperkt, zoals uitval van pompen. Dit kan worden voorkomen door waterdichte onderdelen of extra bescherming, zoals drempels. Grote problemen ontstaan vooral bij zware stormen en dijkdoorbraken, waarbij transport-, distributie- en aansluitleidingen beschadigd raken. Dit leidt tot drukverlies, mogelijke vervuiling van het leidingnet en problemen met drinkwaterkwaliteit.

Aandachtspunten en maatregelen voor drinkwaterbedrijven:

• Rekening houden met overstromingsrisico’s in vervangingsprogramma’s.
• Controleren van leidingen bij dijkdoorbraken en samenwerken met Rijkswaterstaat en waterschappen.
• Testen of pompen in noodstand effectief werken.
• Compartimentering van netwerken om risicogebieden te isoleren en verdere problemen te voorkomen.

Tijdens een overstroming ligt de focus op het zoveel mogelijk handhaven van de drinkwatervoorziening en alternatieve oplossingen. Maatregelen, die enkele dagen vergen, zijn:

• Nooddrinkwatervoorziening: 3 liter per persoon per dag, maar locaties kunnen onbereikbaar zijn.
• Chloren van drinkwater: Dit is problematisch door lage stroomsnelheden en beperkte chloorinstallaties.
• Flessenwater uitdelen: Afhankelijk van de omvang en bereikbaarheid vergt dit grote logistieke inspanningen.
• Mobiele voorzieningen: Denk aan tankwagens of mobiele zuiveringsinstallaties, die tijd nodig hebben om operationeel te zijn.

Deze maatregelen zijn waardevol, maar het duurt enkele dagen voordat ze volledig kunnen worden uitgevoerd, vooral bij grootschalige calamiteiten. (bron)

Wat doe jij bij een overstroming?

Bij een overstroming heb je twee opties: thuis blijven of weggaan. Bent je goed voorbereid, zoals hierboven aangegeven? Blijven of weggaan brengt beide grote risico’s met zich mee. Weet wat je moet doen om veilig te blijven en de beschadiging van je woning te minimaliseren.

Als je moet schuilen voor hoog water, waar kan dat dan?

Waar kun je schuilen bij jou in de buurt?

Hier kun je schuilen bij hoge gebouwen bij jou in de buurt.

Op de kaart zie je hoe hoog het water maximaal kan stijgen bij een overstroming. Nederland kan overstromen vanuit zee, meren of de grote rivieren. Hoe paarser de kleur, hoe hoger het water kan komen te staan.

Een groot deel van Nederland kan bij een overstroming onder water komen te staan. Maar in werkelijkheid zullen de dijken niet allemaal tegelijk doorbreken. De kans op een overstroming wordt groter door klimaatverandering. Rivieren hebben meer piekafvoer en de zeespiegel stijgt.

• Een overstroming kan schade veroorzaken aan gebouwen en woningen. Het water kan bijvoorbeeld een gebouw binnenstromen.
• Vitale functies kunnen bij een overstroming beschadigd raken en uitvallen. Zo kunnen drinkwaterlocaties overstromen, waardoor de levering van drinkwater uitvalt. Elektriciteit- en telecomnetwerken kunnen uitvallen, waardoor allerlei functies stil komen te liggen. En ook de levering van gas kan bij een overstroming stil komen te liggen. Het droogmaken kan maanden duren en pas als het water weg is, kan het herstelwerk beginnen. Voor sommige netwerken kan het herstel ook maanden duren.
• Als een locatie overstroomt waar olie en andere gevaarlijke stoffen worden verwerkt en opgeslagen, kan dat ernstige schade en vervuiling veroorzaken in de omgeving.
• Er kan grote schade aan gewassen ontstaan als landbouwgronden overstromen en oogsten beschadigd raken.
• Een overstroming kan gevolgen hebben voor de gezondheid. Na een evacuatie kunnen mensen last krijgen van psychische klachten. Ook kunnen ziekenhuizen onbereikbaar worden als belangrijke toegangswegen onder water komen te staan.

De impact van overstromingen op de drinkwatervoorziening

Het RIVM heeft geanalyseerd wat de impact op de drinkwatervoorziening is wanneer delen van het zogeheten hoofdwatersysteem (Noordzee, IJsselmeergebied, grote rivieren) in Nederland overstromen. De drinkwaterbedrijven in een overstroomd gebied zullen dan hun productie van drinkwater staken. Dit kan ook bewoners van niet-overstroomde gebieden raken wanneer het desbetreffende drinkwaterproductiebedrijf aan hen levert. Drinkwaterbedrijven in gebieden die niet zijn getroffen zullen tijdelijk extra drinkwater produceren. Dit gebeurt vooral in de gebieden waar geëvacueerden worden opgevangen, omdat hierdoor een extra vraag naar drinkwater ontstaat. Er zou regionaal een knelpunt kunnen ontstaan wanneer veel geëvacueerden in hetzelfde gebied worden opgevangen.

De extra drinkwaterproductie kan worden gecombineerd met een oproep om zuinig met drinkwater om te gaan. Overstromingen kunnen veel mensen treffen: circa 3,5 miljoen als het kust- of het rivierengebied volledig overstroomt en 1,7 miljoen als het zogeheten overgangsgebied volledig overstroomt. De impactanalyse is gemaakt aan de hand van de overstromingsscenario’s van Rijkswaterstaat voor het kustgebied (noordwester storm), het rivierengebied (hevige regenval) en het overgangsgebied. Het Overgangsscenario is een combinatie van het Kust- en het Rivierenscenario onder minder extreme omstandigheden. Rivieren overstromen in dit scenario doordat de kustwering wordt gesloten, waardoor delen van Zuid-Holland, West-Brabant en Utrecht onder water komen te staan.

De analyses brengen de maximale impact op de drinkwatervoorziening in beeld omdat ze ervan uitgaan dat de desbetreffende gebieden volledig overstromen. De kans op deze scenario’s is klein, 1 keer in een miljoen jaar. Er bestaan ook realistischere scenario’s die, afhankelijk van locatie en oorzaak, een kans hebben om zich eens per duizend tot eens per honderdduizend jaar voor te doen. Veiligheidsregio’s en drinkwaterbedrijven zullen deze kleinschaliger overstromingsscenario’s gebruiken om tot regionale impactanalyses te komen. (bron)

Wat kun je nu al doen om je voor te bereiden op een overstroming?

Zorg dat je de volgende zaken op orde hebt zodat je altijd bent voorbereid op een overstroming:

• Weet welk risico je loopt. Op overstroomik.nl kun je zien hoe hoog het water in jouw buurt kan komen bij een overstroming. Dit maakt uit voor de voorbereidingen die je moet treffen. Als je huis bijvoorbeeld 50 meter boven NAP staat op de Veluwe, dan heeft een opblaasboot op zolder geen zin. Als je in een uiterwaarde langs de Rijn woont, is dat anders.
• Controleer of je NL-Alerts kunt ontvangen. De overheid stuurt in geval van nood een NL-Alert naar je mobiele telefoon. Controleer of je telefoon hiervoor op de juiste manier is ingesteld.
• Maak een persoonlijk noodplan. Met een persoonlijk noodplan bedenk je alvast van tevoren hoe je gaat handelen in een noodsituatie. Je verzamelt hierin onder andere belangrijke gegevens, zoals telefoonnummers en adressen van familie. Ook denk je na over vluchtroutes en een taakverdeling bij acute nood (bijvoorbeeld in een gezin met kinderen). Je kunt hier een noodplan downloaden en invullen.
• Maak een noodpakket. Met een noodpakket kun je het een tijdje uithouden als je vast komt te zitten en de hulpdiensten tijd nodig hebben om je te bereiken. In een noodpakket zitten in elk geval:

Blijven tijdens een overstroming

Als je besluit te blijven, moet je voorbereid zijn om tijdelijk in je huis te “kamperen” met beperkte voorzieningen.

Zorg voor een noodpakket

• Drinkwater in flessen (minimaal 3 liter per persoon per dag).
• Voedselvoorraad die lang houdbaar is (bijvoorbeeld blikvoer).
• Medicijnen en een EHBO-kit.
• Noodradio op batterijen of handaangedreven radio.
• Zaklamp en extra batterijen.
• Kaarsen, lucifers en een aansteker.
• Een fluitje om je locatie kenbaar te maken bij hulpverleners.

Wat moet je doen als het water komt?

Lijkt het in de komende dagen of uren flink mis te gaan in jouw regio? Doe dan het volgende:

• Zorg voor drinkwater. Na een overstroming kan het drinkwater verontreinigd zijn. Zorg daarom voor zoveel mogelijk drinkwater in huis. Vul emmers en pannen met drinkwater. Heb je een badkuip? Vul die ook!
• Laad apparaten van tevoren op. Bij een overstroming vallen gas en elektriciteit vaak uit. Laad telefoons, laptops en andere nuttige apparaten daarom op zolang er nog stroom is. Een opgeladen powerbank in huis kan ook geen kwaad.
• Bescherm je huis:
o Sluit gas, water en elektriciteit af voordat het water binnenstroomt.
o Sluit gootstenen en afvoerputjes af, bijvoorbeeld met zandzakken of een met zand gevuld kussensloop.
o Sluit kieren bij ramen en deuren zoveel mogelijk af. Maak een nooddrempel van zandzakken of plaats een schot om het water tegen te houden.
• Blijf op de hoogte. Houd crisis.nl en de regionale radiozender in de gaten om te horen of je moet vertrekken of beter thuis kunt blijven.
• Evacueer op tijd. Moet je vertrekken? Doe dit dan op tijd. Denk van tevoren na over vluchtroutes en adressen van vrienden of familie waar je kunt verblijven.
• Breng jezelf in veiligheid als je thuisblijft. Kun je het huis niet meer uit? Ga naar de hoogste plek in huis waarvandaan je nog weg kunt komen via een dakraam en ladder. Neem je noodpakket mee! (bron)

Zorg dat je droog, warm en veilig blijft

• Blijf op hogere verdiepingen en zorg voor voldoende dekens en warme kleding, want de verwarming werkt mogelijk niet meer.
• Controleer ontsnappingsroutes zoals een dakraam of ladder om het huis veilig te kunnen verlaten.
• Hang een wit laken uit het raam om hulpverleners te laten weten waar je bent. Gebruik een fluitje om aandacht te trekken als er hulp in de buurt is.

Bescherm je woning tegen schade

• Draai de gashoofdkraan dicht en zet de elektriciteit uit.
• Ontkoppel alle elektrische apparaten.
• Gebruik zware zandzakken of plastic zakken gevuld met water om toiletten, wastafels en afvoerputjes af te dichten tegen rioolwater.
• Zet waardevolle spullen hoog en in waterdichte bakken, zodat ze droog blijven.

Zelfredzaamheid en samenwerking

Door samen te werken met je buren vergroot je de kans om een overstroming goed te doorstaan:

• Vorm een team en gebruik elkaars voorzieningen.
• Help kwetsbare personen, zoals ouderen en gezinnen met kleine kinderen, die extra steun nodig hebben.

Vertrekken en je woning verlaten

Als je besluit te vertrekken, wat op zich best een heftige, maar soms een noodzakelijke beslissing is, bereid je dan voor, zodat je een ieder geval een paar dagen zelfvoorzienend kunt zijn.

Wat neem je mee als je je woning moet verlaten?

• Drinkwater, eten en medicijnen.
• Stevige schoenen, warme kleding en regenkleding.
• Dekens en droge handdoeken.
• Radio en zaklamp met extra batterijen.
• Kaarsen, lucifers en een aansteker.
• Waarschuwingsfluitje.
• Identiteitsbewijzen, belangrijke documenten en contant geld.
• Voldoende brandstof in je voertuig.

Situatie op de weg

Bij een overstroming verlaten veel mensen tegelijkertijd het gebied. Dit kan leiden tot gevaarlijke situaties op de weg:

• Wegen kunnen overstroomd en onbegaanbaar zijn.
• Openbaar vervoer rijdt mogelijk niet meer.
• Er is geen wegverlichting.
• Tankstations en winkels kunnen gesloten zijn of door hun voorraad heen zijn.

Blijf luisteren naar de regionale radio voor actuele informatie over routes, hulp en evacuatie-instructies. (bron)

Kort samengevat:
Of je nu besluit te blijven of te vertrekken, een goede voorbereiding is cruciaal. Zorg voor een goed gevuld noodpakket, blijf alert en werk samen met je omgeving. Op die manier vergroot je je veiligheid en beperk je de risico’s tijdens een overstroming.